Met hun groene geveerde blad zorgen ze direct voor een kalme en serene sfeer. Een beetje tropisch zelfs – varens. Vaak kom je ze tegen in het bos, maar in de zoektocht naar planten voor mijn schaduwrijke tuin, kom ik al snel bij deze exotische plant uit. Wat blijkt? Varens zijn ideale planten voor de kleine stadstuin, die vaak geheel omheind en dus schaduwrijk is. In deze blogpost deel ik mijn favoriete varens om jouw kleine tuintje binnen no-time om te toveren tot een urban jungle.

Wintergroene varens

Dryopteris atrata, Manvaren

Als eerste begin ik met een manvaren. Dat is een varen die tot de groep van wintergroene varens behoort. In Duitsland noemen ze de manvaren olifantsvaren, vanwege de manier waarop het blad als een slurf uitrolt. Het doet een beetje alien-achtig aan. Bijzonder aan de manvaren zijn de donkere bladsteel en schubben die mooi contrasteren met het groen van het blad.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: humusrijk
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 60 cm
Bijzonderheden: wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Asplenium scolopendrium, Tongvaren

Nog zo’n groenblijver is de inheemse tongvaren. Zijn glanzende frisgroene blad zit opgekruld en krult als een tong uit. Naarmate de tongvaren groeit, wordt de pol vanuit de kern steeds voller. Kenmerkend aan deze varen is dat hij geen geveerd glad heeft.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: humusrijk
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 30-40 cm
Bijzonderheden: wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Blechnum spicant, Dubbelloof varen

De dubbelloof varen is een inheemse en wintergroene varen met leerachtig, diep ingescheden blad. De beschrijvende Nederlandse naam slaat op het feit dat deze varen twee soorten bladeren heeft. Buitenom heeft de varen een krans met steriel blad en in het midden fertiel blad dat rechtopstaat en waarop de sporen zich bevinden.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: humusrijk
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 30-40 cm
Bijzonderheden: wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Dryopteris Erythrosora, Rode sluiervaren

In tegenstelling tot de meeste varens blijft de rode sluiervaren niet groen. In de herfstperiode kleurt het blad koper, brons of roodbruin, wat mooi afsteekt tegen groene beplanting. Hoewel het blad verkleurt, sterft het in de winter niet af. De groeiwijze van de rode sluiervaren is compact, waardoor hij goed in een kleine tuin past. De bladeren groeien op een rechtopstaande manier zodat er een dichte plant ontstaat. Rode sluiervaren kan in vergelijking met andere varens wat meer zonlicht aan.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: vochtig (niet te nat), humusrijke en voedselarme grond
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 80 cm
Bijzonderheden: wintergroen, compacte groeiwijze
Plantgroep: vaste plant

Polystichum setiferum ‘Herrenhausen’, Zachte naaldvaren

De zachte naaldvaren is een wintergroene varen met een zachte, aaibare uitstraling. Deze wintergroene varen groeit compact, wordt ongeveer 50 cm hoog en dus erg geschikt voor potten of kleine tuinen. Mocht je last hebben van konijnen in je tuin, dan is deze varen een goede keuze, aangezien zij niet dol zijn op het taaie blad van de zachte naaldvaren.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: humusrijk
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 50-60 cm
Bijzonderheden: wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Niet-wintergroene varens

Dryopteris filix-mas, Mannetjesvaren

De sierlijke mannetjesvaren met zijn diepgroene symmetrisch blad is een populaire varensoort. Het blad dat 1,5 meter lang kan worden heeft tussen de 20 en 30 deelblaadjes die weer bestaan uit verschillende slipjes. Mannetjesvaren heeft als hij eenmaal geworteld is maar weinig onderhoud nodig. Het is een geschikte plant voor onderplanting onder heesters en bomen.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: vochtig
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 120 cm
Bijzonderheden: niet wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Athyrium filix-femina, Wijfjesvaren

De Wijfjesvaren voegt met haar verfijnde blad een frisgroene kleur toe aan je schaduwrijke tuin. Doordat dit een inheemse varen is, is ze zeer winterhard. Als je op zoekt bent naar een weelderige sfeer, dan mag deze varen in je tuin echt niet ontbreken. De lichte blaadjes die zachtjes waaien in de wind zorgen voor dynamiek in je tuin. Met haar natuurlijke uiterlijk is ze een mooie aanvulling voor een cottage tuin, bostuin of naturalistische tuin.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: vochtig (niet te nat), humusrijke en voedselarme grond
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 80 cm
Bijzonderheden: niet wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Athyrium niponicum ‘Burgundy Lace’, Wijfjesvaren

Een van de meest verrassende wijfjesvarens die ik ooit gezien heb is de ‘Burgundy Lace’ variant. Deze varen staat bekend om – de naam zegt het al – het donkerpaarse en fijn vertakte blad. Gedurende het seizoen verandert de kleur van diep paars in het voorjaar tot zilvergrijs in de zomer. Een mooie varen die gelukkig ook een plekje in mijn eigen kleine tuin heeft.

Standplaats: halfschaduw tot schaduw
Grondsoort: voedzame, goed doorlatende grond
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 20-30 cm
Bijzonderheden: niet wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Adiantum pedatum, Venushaar, Hoefijzervaren

Kleine hoefijzervaren heeft een beduidend andere bladstructuur dan de eerder genoemde varens. De bladeren hebben een vogelpoot-achtige vorm. De nieuwe groei is frisgroen terwijl de bladstelen van het hoefijzervaren donker zijn. Al die verschillende tinten in een plant geven het een interessante aanblik.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Grondsoort: vochtig (niet te nat), humusrijke en voedselarme grond
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 80 cm
Bijzonderheden: niet wintergroen
Plantgroep: vaste plant

Dicksonia antarctica, Tasmaanse boomvaren

Als laatste, voor een echt exotische uitstraling kom je al snel uit bij een boomvaren. De bekendste boomvaren is de Tasmaanse boomvaren. De wortels van deze varen zitten in de ‘stam’, die bestaat uit humus en afgestorven bladeren. Het is handig om een boomvaren in een pot te planten, zodat je hem bij vorst kan verplaatsen. Een boomvaren kan heel oud worden (wel 400 jaar!), de oudere varianten zijn logischerwijs erg kostbaar.

Standplaats: halfschaduw, schaduw
Bloeiperiode: niet
Hoogte: 4-8 m (groeit 3 tot 5 cm per jaar)
Bijzonderheden: niet wintergroen, ook niet winterhard (moet ingepakt worden)
Plantgroep: vaste plant

Kortom, een varen is een ideale plant voor je kleine schaduwrijke stadstuin. Varens doen het goed als onderbeplanting onder bomen en heesters en combineren mooi met andere groenblijvende schaduwplanten zoals Leliegras (Liriope muscari), Purperklokje (Heuchera) en Helleborus (Kerstroos).